De urgentie van Mimetische Studies: Van imitatie tot (nieuw) fascisme
Vijfde Girardlezing door Nidesh Lawtoo
--> English
Datum en tijd:
28 november 2024
Ontvangst: 16.30-17.15 uur
Lezing: 17.15-18.30 uur
Borrel: vanaf 19.00 uur
Locatie:
Lipsius, Collegezaal 0.11
Cleveringaplaats 1 Leiden
Voertaal:
Engels
Meld u aan door een e-mail te sturen naar
Op 28 november zal Nidesh Lawtoo de Girard-lezing van 2024 verzorgen. Deze vindt plaats aan de Universiteit Leiden, waar hij ook de plaats bekleedt van hoogleraar moderne hedendaagse Europese literatuur en cultuur. Met voorgangers als Hans Achterhuis, Willem Jan Otten, Johan Graafland en Marcel Poorthuis is dit de vijfde lezing die de Dutch Girard Society organiseert.
In deze lezing gaat Nidesh Lawtoo terug naar de inzichten die hem er in 2016 toe brachten de term ‘(nieuw) fascisme’ te gebruiken als waarschuwing tegen de antidemocratische tendensen bij Donald Trump. Hoewel deze tendensen op 6 januari 2021 (de bestorming van het Capitool) voor het oog van iedereen manifest zijn geworden en hoewel de term ‘fascisme’ mainstream is geworden tijdens de presidentsverkiezingen van 2024, culminerend in de herverkiezing van Donald Trump op 5 november, blijven de krachten van (nieuwe) fascistische mimese verbazen. Hoe kan een veroordeelde misdadiger opnieuw democratisch worden gekozen tot president van de vrije wereld, dit keer met de steun van de ‘popular vote’? En waarom krijgen, ook in verschillende Europese landen (waaronder Nederland) en over de hele wereld, extreemrechtse leiders zoveel aanhang?
Hoewel we het antwoord op dergelijke vragen niet zullen vinden in een enkele, verenigende oorzaak of theorie, betoogt Lawtoo dat de meervoudige maskers van wat de Grieken mimēsis noemden (imitatie, maar ook identificatie, affectieve besmetting, simulatie) een belangrijke rol spelen in de opkomst van nieuwe vormen van fascisme vandaag de dag. Vandaar de urgentie om nieuwe mimetische studies te ontwikkelen om tot een begrip te komen van bepaalde fenomenen, waar René Girard al op vooruit liep (en waarvoor hij misschien ook een inspirator was) maar waar zijn theorie niet volledig grip op kreeg. De fenomenen waar het hier om gaat zijn onder andere mimetisch massagedrag, hypermimetische sociale media en de patho(-)logieën van een homo mimeticus die net zo kwetsbaar is voor het pathos van rivaliteit en geweld als dat van sympathie en vreugde, afhankelijk van de modellen die we imiteren.
Met zijn eerste grote publicatie The Phantom of the Ego (2013) maakte Nidesh Lawtoo zich al bekend als denker van mimese en via zijn door de EU gefinancierde project Homo Mimeticus heeft hij zijn internationale reputatie uit kunnen bouwen. Dit project gaf aanleiding tot verschillende publicaties, waaronder Homo Mimeticus: A New Theory of Imitation (Nederlandse vertaling bij Noordboek). Binnen zijn werkgebied, inmiddels ‘mimetic studies’ genoemd, geldt René Girard als een van de belangrijkste invloeden uit de 20e eeuw, maar Lawtoo gaat ook verder terug in de tijd naar de massapsychologie in de 19e eeuw, en via Nietzsche helemaal terug naar het Griekse denken over mimese bij Plato en Aristoteles. Vanuit een dergelijke achtergrond waagt hij de sprong naar actuele manifestaties van homo mimeticus 2.0 in het digitale tijdperk.
Het jaar 2016 markeert een keerpunt voor Lawtoo, waarin zijn aandacht verschuift van literaire theorie naar actuelere thema’s, zoals de opkomst van autocratische politieke leiders en de invloed van nieuwe media op internet. De directe aanleiding was de verkiezingscampagne van Donald Trump in 2016, een kandidaat die, door de meeste commentatoren in zowel de VS als Europa, aanvankelijk nauwelijks serieus werd genomen. Hoewel de zorgen die hij uitte in zijn boek (New) Fascism (2019), onlangs vertaald in het Nederlands, aanvankelijk werden gezien als overdreven of voorbarig, zijn we nu beter in staat om de urgentie van nieuwe mimetische studies te zien en te voelen om meer zicht te krijgen op de wereld waarin we – hier en nu – leven.