In de Mimetische Theorie wordt de zogenaamde méconaissance vaak scherp aangezet. Onder méconaissance  verstaan we de gedachte dat het zondebokmechanisme juist kan werken doordat de mimetische fenomenen die daaraan ten grondslag liggen niet worden doorzien door de gemeenschappen die het geweldsbeteugelende heil ervan ontvangen. René Girard lokaliseert enerzijds het definitieve te boven komen van deze “miskenning” exclusief in de Joods-christelijke traditie, maar laat anderzijds ook de gedachte toe dat er in allerlei culturele momenten sprake kan zijn van een vergelijkbare intuïtie – met als bekendste voorbeeld wellicht de Griekse tragedie.

Vanuit de antropologie kunnen bij dit contrast, volgens Wiel Eggen, de nodige vraagtekens worden gezet.  Onlangs is een vroeger artikel van zijn hand (Mawu does not kill: On Ewe kinship-focused religion) op de website geplaatst. Over dit artikel zegt Wiel: “Een van de eerste Afrikaanse godsdiensten die tot op zekere hoogte tot in detail is bestudeerd – in de 19de eeuw, door Duitse missionarissen – is die van de Ewe in het tegenwoordige Ghana. Deze vroege studies zijn enerzijds ideologisch beladen, doordat men dacht vanuit een oorspronkelijk monotheïsme dat overwoekerd zou zijn door allerlei vormen van bijgeloof. Daarnaast hadden de vroege onderzoekers ook geen oog voor de eigenschappen van de taal van de Ewe.”

In de ogen van Wiel Eggen komt deze beweging, dit ontstijgen aan de méconaissance, óók voor in zogenaamde archaïsche culturen: “Het lijkt erop alsof er in de Mimetische Theorie een soort dogma bestaat dat ons belet in te zien dat, ook in relgieën waar het monotheïstische schema afwezig is, de sacrificiële leugen onder verdenking kan staan. Het kiezen vóór het slachtoffer zou weleens breder verbreid zijn kunnen zijn.”

Al zeer geruime tijd is de Canadese geleerde Paul Dumouchel actief in het mimetische denkveld. Zijn L’enfer des choses  (De Hel der Dingen) verscheen eind jaren 70 en is in de Girard Studiekring op een bijeenkomst in 1986 nog eens expliciet besproken. Girard of de Mimetische Theorie is voor Dumouchel, zoals hij duidelijkt maakt in zijn profiel voor de Zomerschool 2010, een belangrijke bron. Het expliciet voortzetten van het mimetische denkgoed mag misschien niet zijn eerste zorg zijn, maar deze theorie komt wel steeds weer aan de orde bij het bestuderen van onderwerpen die zijn belangstelling hebben.

In zijn aanwezigheid op de European Summer School 2010 profileerde Paul Dumouchel zich als iemand die een uitstekende inleiding tot de Mimetische Theorie kan verzorgen, en die ook in staat is het Girardiaanse denkgoed tot in detail te relateren aan specifieke politiek-historische onderwerpen, zoals de geschiedenis van de Rode Khmer in Cambodja.

In januari 2011 geeft Paul Dumouchel een drietal lezingen Nederland. Twee daarvan – op 21 januari voor de Girard Studiekring te Amsterdam en op 22 januari bij het ISVW in Amersfoort - zijn gerelateerd zijn aan het verschijnen van zijn nieuwste boek: Le sacrifice inutlie. Essai sur la violence politique of Het zinloze offer: essay over politiek geweld. Dumouchels boek verschijnt in februari 2011 bij Flammarion, te Parijs.

Van de introductie tot dit boek is, naast de oorspronkelijke franstalige versie een engelse vertaling op de website geplaatst. Van Dumouchels lezing is bij het ISVW is een video-opname gemaakt (zie links onderaan op de homepage van het ISVW).


 


In de week daaraan voorafgaande spreekt Dumouchel aan de Universiteit van Tilburg over het verband tussen de homo mimeticus en de homo economicus (klik hier voor Dumouchels artikel over dit onderwerp) in het kader van de serie The economic Agent 2.0. De titel van de lezing is Mimetic Theory and the logic of economics.

De volgende artikelen zijn aan de online teksten toegevoegd:

Frank Kramer - Geweld heeft altijd een uitlaatklep nodig, interview met Paul Dumouchel

Frank Kramer - De eindtijd is begonnen, interview met Benoît Chantre

Frank Kramer - Rivaliteit is besmettelijk, interview met Michael Elias

Wiel Eggen - Mawu does not kill: On Ewe kinship-focused religion

Erik Buys - Deceit, desire and the graphic novel, over de graphic novel Watchmen

Geert Van Coillie - Geweld, autoriteit en dialoog: Aanzet tot een mimetische pedagogiek

Berry Vorstenbosch - Homoseksualiteit als onderdeel van de Schepping, over James Alison

Op 26 tot 28 oktober werd te Leuven een symposium gehouden, waarin een aantal vertegenwoordigers uit Europese centra waar het werk van René Girard systematisch bestudeerd wordt – Innsbruck, Londen, Leuven, Amsterdam – bijeenkwamen en met elkaar van gedachten wisselden. Het symposium stond ook in het verlengde van de interreligieuze dialoog, met name met betrekking tot de Islam, en bouwde daar mee voort op de COV&R-bijeenkomsten van 2007 in Amsterdam (Vulnerability and Tolerance) en 2009 in London (Fearful Symmetries) .

De Nederlands/Vlaamse delegatie bestond uit Philip van Wijk, Jannet Delver, Erik Buys, Wiel Eggen, Hubert Darthenay, Cor Smit en Jan Weenink. Philip van Wijk bracht de deelnemers op de hoogte van de activiteiten van de Girard Studiekring over de afgelopen decennia. Daarnaast waren er korte presentaties van Wiel Eggen en Jannet Delver. Het symposium werd georganiseerd door Michael Kirwan (Londen). Innsbruck werd vertegenwoordigd door Wolfgang Palaver. Ook uit Londen kwamen de politicoloog en theoloog Scott Thomas, en de uit Syrië afkomstige Islamtheoloog Ahmad Achtar. Er is een aanzet gemaakt voor het symposium in Berkeley 2011 over mimetische theorie en de wereldreligies.

Het symposium werd door de deelnemers als positief ervaren. Een van hen, Jannet Delver, vertelde dat ze met betrekking tot Girard al een verleden in België heeft liggen: “Voor mij was het vertrouwd, maar ook interessant om weer omgeven te zijn door mensen die sterk betrokken zijn op de mimetische theorie. Ik heb me zelf met de kring beziggehouden vanuit mijn functie als universiteitspastor VU van 1993-2005, als opvolger van Seth Boonstra door wie samen met Roel Kapteijn de Girard Studiekring is opgericht in, naar ik meen, 1982. In 1985 heeft Girard vanuit dit kader zijn eerste eredoctoraat van de VU ontvangen. Ooit heb ik Des choses cachées gelezen als onderdeel van een serie colleges cultuurfilosofie op de UvA. Deze werden gegeven door de Brusselse professor Hubert Dethiers, marxist en agnost. Hij was destijds, begin jaren 80, niet de enige Vlaming die zich met Girard bezig hield. Daardoor gaf mij het bezoek aan Leuven ook een wat nostalgisch gevoel.”

Op de vraag hoe haar huidige werk aansluit bij de theorie van Girard, antwoordde ze: “Omdat ik sinds 2005 weinig tijd heb om de bijeenkomsten te bezoeken is Girard wat op de achtergrond geraakt. In het kader van mijn huidige werk als hoofd van de dienst Pastoraat en geestelijke verzorging aan het Medisch Centrum van de Vrije Universiteit in Amsterdam, heb ik een programma Interculturalisatie ontwikkeld. Het programma loopt nu drie jaar en bestaat uit welgeteld 42 projecten binnen zeven thema’s, waarvan “kennis delen in onderwijs en onderzoek”, “vergroten van culturele competentie medewerkers” en “wereldkeuken” drie voorbeelden zijn. De mimetische theorie zou een rol kunnen spelen bij het verder inhoudelijk ontwikkelen van de visie waarop het programma gebaseerd is. De theorie van Girard toepassen op een praktische casus ter analyse is natuurlijk vaak gedaan, maar de praktijk richten naar de mimetische theorie is eigenlijk de omgekeerde volgorde. De 3-daagse in Leuven heb ik al met al als inspirerend ervaren.”