2010-07 Michael Elias

 

Besmettelijk


Wat is het meest succesrijke exportproduct uit het heilige land? Sinaasappelen, avocado's, hightech? Nee, dat kan allemaal niet op tegen de export van 'het conflict' tussen Israëli's en Palestijnen. Daar willen wij ook aan meedoen.


Roel Kaptein
, die in Nederland als een van de eersten het werk van Girard toepaste bij het oplossen van conflicten, legde me eens uit: je hebt twee mensen in een café die ruzie krijgen en beginnen te vechten. Wat gebeurt er? De ene vechtersbaas krijgt steun van een ander, terwijl zijn tegenstander er ook een mannetje bij krijgt. Die beginnen ook met elkaar te knokken. Anderen in de kroeg stropen de mouwen op en na enige tijd is het één vechtende kluwen.


Mimetische besmetting heeft Girard dat genoemd. Hoe heftiger de rivaliteit, hoe meer partijen betrokken raken. Zie het Israëlisch-Palestijnse conflict: elk incident doet de vlam in de pan slaan. In onze westerse wereld kiest men graag de kant van het slachtoffer: de eerste kwart eeuw na de sjoa waren dat de joden, maar in de jaren zeventig sloeg de stemming om. Sindsdien zijn de Palestijnen object van groeiende sympathie. Hebben zij ook niet een soort holocaust meegemaakt? Waren de verdrijvingen uit hun dorpen in 1948 geen pogroms?


Opmerkelijk is dat rivaliserende partijen elkaars referentiepunten kiezen om het gelijk aan hun kant te krijgen: dubbele imitatie, waarbij de rollen onderling verwisselbaar lijken. Palestijnen vertellen hun verhalen in bewoordingen die aan de geschiedenis van antisemitisme in Europa zijn ontleend. En Israëliërs? Zij waren de good guys, maar het recente VN-rapport over de Gaza-oorlog onder leiding van Richard Goldstone sprak over schending van mensenrechten, ook door Israël. En dat was toch het domein van de bommengooiende Arabieren? Steeds vaker lees je over redelijke Palestijnen en onredelijke joden, waardoor de verschillen lijken te vervagen. Maar de neiging om de strijdende partijen in te delen op de as 'goed-slecht' blijft bij de secondanten onverminderd aanwezig.


Audi et alteram partem
'luister ook naar de andere partij' (alvorens te oordelen), luidt de oude rechtsregel. De situatie is ongelooflijk ingewikkeld: laat je niet meeslepen door de mimetische crisis in het heilige land.


Michael Elias