Girard, Gender en Gelijkheid
Menschen zijn geen Brüder kopt de Groene van 26 januari boven een artikel over het denken van René Girard. Dat klopt: meer dan de halve wereldbevolking bestaat uit Schwester. Maar taal en beelden beamen en reproduceren vanouds ons mensbeeld, wereldbeeld en godsbeeld in mannelijke vormen. “Jongens, pak je spullen” roept de docente naar de klas vol meiden. Dat alles heb ik heel lang vanzelfsprekend gevonden. Maar toen ik in de tachtiger jaren, in de hoogtijdagen van ook mijn eigen emancipatie als vrouw, vernam dat gelijkheid een bron van geweld kan zijn, toen viel ik van mijn stoel. Gelijkheid was toch een nobel doel om naar te streven?
Ik heb veel geleerd van Girard en zijn inzichten, maar ik stel ook vragen. Wat bedoelen we met ‘gelijkheid’?
De uitdrukking ‘Je zijnswijze bepaalt je zienswijze’ vat het kort samen: of je zwart of wit bent, man of vrouw, rijk of arm, je milieu, cultuur, je (machts)positie, dat alles bepaalt mee hoe je kijkt, wat je ziet, vindt, gelooft, hoe je handelt.
Mijn zijnswijze, mijn bestaanservaring als vrouw is dus een existentieel andere dan die van een man. Dat gegeven is van belang voor de vraag of de mimetische mechanismen voor vrouwen en mannen dan wél op dezelfde manier gelden. Anders gezegd: vergelijken mannen zich op dezelfde manier met vrouwen als met andere mannen, hun seksegenoten? En hoe is dat met vrouwen ten opzichte van mannen?
Zolang het mannelijke mensbeeld model staat voor vrouwen, zullen vrouwen zich met mannen vergelijken en zich met hen meten. Met hen rivaliseren. Dat roept ook de vraag op wát het is dat mannen als begerenswaardig lijken aan te wijzen. Is het hun (vermeende) autonomie en onafhankelijkheid? Was ik daarnaar op zoek, toen?