- click here for the English version -

Verlangen en geweld in film

Joachim Duyndam in gesprek met Arnon Grunberg over filmfragmenten

Theater De Balie, Amsterdam
zaterdag 6 november 2021 om 14.00 uur
(13.30 u. inloop in de zaal, live stream start om 14.00 u.)

Onderaan deze pagina kunt u zich aanmelden

Op 6 november viert de Girard Studiekring haar 40^ste verjaardag in de vorm van een filmfragmentenfestival. In plaats van een besloten feest waarin teruggekeken wordt op alle activiteiten die de Studiekring ontplooid heeft, wordt er met dit evenement een poging gedaan een groter publiek te bereiken en mee te denken in het maatschappelijke debat. Aan de hand van filmfragmenten zullen een aantal centrale thema’s uit de mimetische theorie van René Girard besproken worden.

Het filmfragmentenfestival zal de vorm krijgen van een tweegesprek tussen kringlid Joachim Duyndam en schrijver-essayist Arnon Grunberg. Het gesprek zal plaatsvinden in theater De Balie in Amsterdam, maar zal ook via een live stream te volgen zijn. Later zal de registratie beschikbaar worden gemaakt met Engelse ondertitels.

Dit zijn de films die ze zullen bespreken:

• Apocalypse Now
• Basic Instinct
• La Fille sur le Pont
• The Birds
• Toto le héros
• Lord of the Rings

Naast de aandacht die aan mimetische thema’s besteed zal worden, zullen Grunberg en Duyndam ook ingaan op de esthetische kanten van de fragmenten, en de wijze waarop cineasten erin slagen de complexe problematiek van menselijke relaties in beeld te brengen. Het belooft een interessante en onderhoudende middag te worden voor iedereen die geïnteresseerd is in film en literatuur, en in thema’s als verlangen, rivaliteit en het geweld dat daaruit kan voortkomen.

**************************

U kunt zich aanmelden door een e-mail te sturen aan Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.. Voor de toegang hanteren wij dezelfde bedragen als voor de 'tegenprestaties' tijdens de crowdfundingcampagne.

€ 10 - toegang tot de livestream en later toegang tot de videoregistratie met Engelse ondertiteling
€ 50 - toegang tot de theaterzaal van De Balie in Amsterdam op 6 november

Het bedrag kunt u overmaken op rekeningnummer NL42 ABNA 0604 7727 85 op naam van Stichting Girard Studiekring onder vermelding van "bijdrage jubileum 2021".

**************************

In 2021 bestaat de Girard Studiekring 40 jaar. We willen dit vieren op 6 november 2021 met een filmfragmentenfestival in De Balie in Amsterdam, onder de titel Verlangen en Geweld: kijken met Arnon Grunberg. Kringlid Joachim Duyndam zal in gesprek gaan met Arnon Grunberg. Aan de hand van een aantal filmfragmenten zullen zij diverse aspecten van de mimetische theorie bespreken. Het evenement zal live plaatsvinden in De Balie en zal gestreamd worden.

In de voorbereidingen is ervoor gekozen de blik niet op het verleden, maar op de toekomst te richten. Anno 2021, met een coronacrisis die nog lang niet is uitgewoed, met de bestorming van het Capitool nog vers in het geheugen, lijkt de mimetische theorie van René Girard actueler dan ooit. Wat we vandaag in de actualiteit kunnen zien – botsende verlangens van mensen en van groepen mensen – is op allerlei manieren door cineasten en documentairemakers in beeld gebracht. Door een aantal filmfragmenten te bespreken en deze fragmenten ook werkelijk te vertonen, ontstaat een levendig en onderhoudend kijkprogramma, waarmee we ook de aandacht hopen te trekken van nieuwe belangstellenden.

Er zijn heel wat Nederlandse schrijvers die zich door René Girard hebben laten inspireren. We noemen hier Tommy Wieringa, Connie Palmen en Willem-Jan Otten. Ook Arnon Grunberg kent Girard als één van zijn favoriete denkers en schreef in 2018 in een column in de Volkskrant dat “Girard onder meer aantoont hoe menselijk verlangen altijd gekopieerd verlangen is, en dat maar één ding besmettelijker is, namelijk geweld.”

Het belooft een mooi festival te worden, waarmee de Girardkring in november haar 40^ste levensjaar in zal gaan. Om de kosten van de zaal, de techniek en de filmrechten te betalen zijn we een crowdfunding campagne begonnen bij voordekunst.nl. 

Vorig jaar moest de COV&R-conferentie wegens de pandemie worden afgeblazen. Nu, nu de pandemie een jaar later nog steeds heerst, zal de conferentie plaatsvinden in de vorm van een digitaal evenement. Hoewel COV&R 2021 bijzonder zal verschillen van wat de organisatoren van de Purdue University in Indiana – Sandor Goodhart en Thomas Ryba – begin 2020 voor ogen stond, gaat het in principe wel om dezelfde conferentie: Desiring Machines: Robots, Mimesis, and Violence in the Age of AI.

Voor meer informatie over de inhoud van de conferentie verwijs ik naar de website van de COV&R. Inmiddels zijn ook de ‘plenary speakers’ bekend: Jean-Pierre Dupuy, Lefteri H. Tsoukaias, Duncan Morrow, Arkadi Plotnitsky, Paul Dumouchel, Johann Rossouw, Scott Cowdell, Wolfgang Palaver, Pablo Bandera en Eric Gans.

Kringleden die lid zijn van de COV&R hebben inmiddels al diverse aankondigingen in hun mailbox gehad, en zullen ook het dringende verzoek hebben gelezen zich vóór 1 juni aan te melden. Momenteel, zijn er nog niet genoeg aanmeldingen binnen om gebruik te kunnen maken van de faciliteiten van de Purdue Universiteit. Laat iedereen die overweegt deze COV&R te bezoeken zich snel inschrijven, en dat scheelt bovendien nog $ 25,= dollar in het toegangsgeld!

De organisatoren zijn zich er zeer van bewust dat een digitale COV&R een geheel ander soort gebeurtenis zal worden dan de ‘fysieke’ COV&R’s zoals we die uit het verleden kennen. Met name wat betreft het informele gedeelte – van gesprekken in de wandelgangen tot en met koffiepauzes, borrels en etentjes – is het onvermijdelijk dat de COV&R niet in de behoefte zal kunnen voorzien. Niettemin beloven de organisatoren alles uit de kast te halen om ook het informele gedeelte zo goed mogelijk te faciliteren.

Daarnaast bestaat voor groepen geïnteresseerden, die geografisch in een klein gebied wonen (iets wat voor de bezoekers van de Girard Studiekring zeker opgaat) altijd de mogelijkheid zelf iets op touw te zetten, waardoor de COV&R toch iets anders en rijkers kan worden dan vier dagen in je eentje naar een beeldscherm zitten kijken. Binnen de Girardkring zijn daar al gedachten over gaan circuleren.

Onvergetelijk zal COV&R 2021 zeker worden, maar laten we hopen dat het digitale evenement zich enigszins zal kunnen meten met de ‘echte’ COV&R’s waar zoveel kringleden goed herinneringen aan hebben.

“Graag zie ik hoe de mimetische theorie succes heeft in de universiteiten, maar ook wil ik ze graag naar buiten zien breken om een publieke stem te krijgen. Ze heeft iets buitengewoon belangrijks bij te dragen aan de maatschappij in het licht van de crises waarmee we te maken hebben.” Dit zijn de woorden van Susan Wright die Martha Reinecke in COV&R-bulletin (no 67, maart 2021) aanhaalt in haar brief van de voorzitter. Er waait een andere wind door de mimetische gelederen, zoals we in november vorig jaar ook al hebben kunnen ervaren bij digitale Launch Party met medewerking van de Raven Foundation.

De mimetische theorie is méér dan alleen maar een stukje wetenschap. Ze heeft veel te bieden in het maatschappelijk debat, aan mensen die werken in de sociale sector, aan organisaties die proberen de dialoog te herstellen in een verscheurde wereld. Reinecke beschrijft hoe de COV&R wil samenwerken met T&P, Theology and Peace, en in de toekomst mogelijk met andere partnerorganisaties.

Wat al heel lang speelt binnen de gemeenschap van Girardianen, wat steeds weer naar boven komt is de vraag naar positieve mimese. Expliciet komt deze vraag naar voren in het voorwoord van de Bulletin-redacteur Curtis Guenler. Hoe kunnen we onze mimetische beheptheid omzetten van een geobsedeerdheid door rivalen in een geïnspireerdheid door voorbeeldfiguren? Hoe kunnen we ontsnappen aan de circuits van slechte mimese en het geweld waar ze toe leiden?

Een sprekend voorbeeld van goede mimese vinden we in het bekende verhaal van de overspelige vrouw uit Johannes 8. In plaats van zich over te geven aan de besmettingskrachten van een publieke executie, gaan de mensen na Jezus’ interventie, een beetje morrend wellicht, gewoon naar huis. Girard zelf heeft uitgelegd dat ook het afzien van geweld in dit verhaal mimetisch is, ‘besmettelijk’ is, maar we herkennen er niet meer een epidemie in. Misschien is goede mimese iets waar we nog maar weinig woorden en metaforen voor hebben. Dit verhaal uit Johannes is ook het verhaal waarmee Jeremiah Alberg zijn mooie preek ‘Liefde in tijden van corona’ eindigt. Epidemieën worden in totaal 116 keer genoemd in de Bijbel, maar in het Nieuwe Testament alleen in de apocalyps van Johannes. Rondom Jezus speelt zich iets anders af.

Zoals altijd zijn er weer de boekbesprekingen. Martha Reineke markeert Wolfgang Palavers Transforming the Sacred into Saintliness – het staat op het programma van de Studiekring – als een belangrijke bijdrage in het vinden van nieuwe denkwegen in het theoretische erfgoed van Girard. Palaver, zelf actief in de wereld van de interreligieuze dialoog, bespreekt het verschil tussen ‘heilig’ en ‘sacraal’ niet als iets wat eigen zou zijn aan het Christendom maar op een manier waarop elke religie zich ervoor kan openen. Volgens Reineke biedt het boek ook een goede en nieuwe visie op Girards laatste boek Battling to the End.

Woody Belangia laat zijn licht schijnen over Anthony W. Bartlett Seven Stories: How to Study and Teach the Nonviolent Bible. In de Verenigde Staten is het lezen van de Bijbel als een belangrijke inspiratiebron voor geweldloosheid een heet hangijzer. Ook de Raven Foundation is op dit moment bijzonder actief in het weerstreven van bepaalde Bijbel-lees-tradities, tradities waarin onophoudelijk pogingen worden gedaan God, de Amerikaanse droom en het eigen gelijk aan elkaar te smeden.

Andrew McKenna bespreekt het interviewboek Psychopolitics van Jean-Michel Oughourlian en Trevor Cribben Merrill. Volgens McKenna is dit boek, verschenen in 2012, nog steeds alleszins actueel. Naties gedragen zich als mensen, zegt Oughourlian, en in die zin zijn psychologische inzichten ook op naties van toepassing. Mensen zijn in staat tot geweldescalaties, maar ook tot metanoia, vergeving en verzoening. Hetzelfde gaat op voor hele naties of voor politieke partijen.