Girardlezing 2018 door Johan Graafland

29 november 2018, 14:45, Esplanade gebouw, Universiteit van Tilburg

Donderdagmiddag 29 november zal de Girard Studiekring in samenwerking met Academic Forum van de Universiteit van Tilburg de tweejaarlijkse Girardlezing organiseren. De lezing zal worden gegeven door professor Johan Graafland, die economie en ethiek doceert aan de Tilburg Universiteit. Het is nu de derde keer dat een Girardlezing wordt gehouden – Hans Achterhuis en Willem-Jan Otten zijn Graafland voorgegaan in respectievelijk 2014 en 2016.

Vaak hebben auteurs moeite om vast te stellen wat voor geleerde René Girard nu eigenlijk is. Is hij een filosoof, literair criticus, antropoloog, of is hij misschien toch meer een historicus? Als er één ding zeker is, dan is het dat Girard géén econoom is. Toch komt economie regelmatig aan de orde en zijn er binnen de Mimetische Theorie een aantal prominente denkers die zich intensief met economische thema’s hebben beziggehouden – enkele namen zijn Jean Pierre Dupuy, Paul Dumouchel en André Orléans. Ten onzent kunnen we dan denken aan Hans Achterhuis die al in 1988 in zijn boek Het rijk van de schaarste de theorie van Girard noemde.

Het is natuurlijk niet moeilijk in te zien dat in koopgedrag, en activiteiten die koopgedrag moeten stimuleren, zoals adverteren – mimetische elementen een grote rol zullen spelen. En in die zin is de MT altijd relevant in de meest actuele debatten over economische processen. In deze debatten laat Johan Graafland regelmatig zijn stem horen. Onderwerpen waarin hij gespecialiseerd is zijn onder andere economische ethiek, bedrijfsethiek en maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) – met betrekking tot dit laatste onderwerp heeft Graafland een aantal empirische onderzoeken uitgevoerd. Daarnaast is Graafland ook theoloog en doet hij onderzoek naar de relatie tussen christelijke ethiek en economie.

De economische denker die in de Girardlezing centraal zal staan is Adam Smith (1723-1790). Velen denken bij Adam Smith onmiddellijk aan “de onzichtbare hand”, en associëren dit met een laissez-faire politiek, maar dit is zeker een karikatuur. Smith geloofde wel degelijk in een rol voor de overheid in de economie. Naast zijn Wealth of Nations (1776) schreef Smith eerder al zijn The Theory of Moral Sentiments (1759), een boek waarin ethiek een veel grotere rol speelt. In zijn bespreking van dit laatste boek zegt Graafland:

Zijn discussies zijn stimulerend, verbreden steeds weer je perspectief, soms tegengesteld aan wat je van een econoom zou verwachten. Je realiseert je dat dit is hoe mensen zijn, zelfs al heb je het zelf nooit eerder bewust opgemerkt. Het boek toont een enorm inzicht in de menselijke natuur.

The Theory of Moral sentiments zal ongetwijfeld aan de orde komen in de Girardlezing. Graafland zal daarin onder meer ingaan op het mensbeeld en godsbeeld bij deze 18de eeuwse Schotse denker. Voor meer informatie, kijk hier.

Kings of Disaster ook beschikbaar als e-book

Sinds 1 mei jongstleden is Simon Simonses studie Kings of Disaster ook beschikbaar als e-book (PDF, Kindle & Epub). Dit is de recentelijk bij de Michigan State University Press gepubliceerde uitgave in de serie Violence, Mimesis and Culture.

Kings of Disaster is het proefschrift dat Simonse onder supervisie van wijlen Girard Studiekring-lid Matthijs Schoffeleers geschreven heeft en in juni 1990 aan de Vrije Universiteit verdedigd heeft. In 1992 is het door Brill in Leiden gepubliceerd als het vijfde deel in de serie Studies in Human Society. Een samenvatting van het boek door de auteur vindt u hier.

De tekst van de nieuwe uitgave is op veel punten opgewaardeerd. Door twee met handwerk tot stand gekomen registers is de toegang tot de tekst aanzienlijk verbeterd. De nieuwe uitgave is verlucht met 90 illustraties. Het wordt voorafgegaan door een helder, zeer leesbaar voorwoord van Mark Anspach.

De gedrukte versie is uitgegeven door Fountain Publishers in Kampala, Oeganda. Voor de Noord Atlantische markt kan de gedrukte tekst besteld worden bij de African Books Collective in Oxford. Deze website (zie preview), zowel als Google Scholar geven nieuwsgierige lezer toegang tot geselecteerde passages van de tekst.

Gevraagd als lid van de Girard kring wat er bijzonder is aan het boek, zegt Simonse: “Toen ik in 1980 – kort op mijn lectuur van La Violence et le sacré en Des Choses cachées – naar Zuid Soedan vertrok, was ik vrij blanco wat betreft het onderwerp waaraan ik een etnografisch veldonderzoek en een dissertatie zou kunnen ophangen. Zes jaar later kwam ik terug terug met een hutkoffer vol aantekeningen over vorstjes, regenmakers, monarchen en andere bekleders van soevereiniteit die stuk voor stuk geduid konden worden als zondebokkoning - één van de favoriete figuren aan de hand waarvan René Girard de werking van het zondebokmechanisme demonstreert. Toen bleek dat ik van die aantekeningen een samenhangend proefschrift kon maken, en en passant een paar theoretische knopen die de antropologen sinds het ontstaan van de wetenschap dwarszaten kon doorhakken, was mijn werk voorgoed verbonden met de figuur van René Girard."

 

Studiedag: Rosenstock-Huessy en Girard

Datum: Zaterdag 10 februari 2018
Plaats: Dominicuskerk, Spuistraat 12, Amsterdam
Tijd: aanvang: 10.15 (inloop vanaf 9.45u), afsluiting 16.00u - inclusief lunch.
Aanmelden: in verband met deelname aan de lunch is aanmelding van te voren noodzakelijk. U kunt zich aanmelden door een email te versturen naar Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..

Onder de titel Hoe maakt de geschiedenis voortgang? hebben de Girardkring en Respondeo, vereniging rond het werk van Eugen Rosenstock-Huessy, een gemeenschappelijke bijeenkomst belegd, die ook publiekelijk toegankelijk is. Thema is de geschiedenisopvatting van beide denkers en de centrale plaats daarin van de evangeliën.

Beiden komen met een omvattende geschiedenisvisie, en beiden zijn zeer serieus over de bedreiging die van het geweld uitgaat voor de menselijke samenleving.

Opvallend is dat zij in de geschiedenis allebei drie belangrijke fasen onderscheiden: de oudheid, als het slachtoffermechanisme nog niet tot bewustzijn is gekomen. Het tijdperk van de kerk of de westerse geschiedenis, als de evangeliën het geweld benoemen en zo eigenlijk onmogelijk maken – zowel Girard als Rosenstock-Huessy zien dat als een tijdperk waarin het bewustzijn er wel is, in de literatuur, in de verkondiging van de kerk, maar de maatschappelijke praktijk wordt daar maar in beperkte mate door geraakt.      

Met de 20e eeuw breekt er een nieuw tijdperk aan: steeds meer worden wij gedwongen ons de ethiek van de Bergrede eigen te maken ter wille van onze eigen voortbestaan. Rosenstock-Huessy noemt dit de eindtijd, in die zin dat door de techniek de beslissing over heil en onheil in onze eigen handen ligt.

Girard en Rosenstock-Huessy gebruiken een verschillend jargon om aan deze visie uitdrukking te geven. Zo zou Rosenstock-Huessy spreken van openbaring van het gebod tot de liefde en niet van onthulling van het slachtoffermechanisme. En waar bij de cultuur benadert vanuit de taal, doet Girard dit vooral vanuit de literatuur. Maar beiden hebben een sociologie van de vrede op het oog en dat maakt een gesprek boeiend en veelbelovend.

Hoe komen wij het slachtoffermechanisme te boven? Brengt ons de geschiedenis op hoger moreel niveau? Is er zoiets als heilsgeschiedenis?

Aanmelden: in verband met deelname aan de lunch is aanmelding van te voren noodzakelijk

 

In memoriam André Lascaris

Onlangs, op 6 juli 2017, is André Lascaris overleden. We gedenken hem als een trouw bezoeker van de bijeenkomsten van de Girard Studiekring. Trouw als bezoeker, ondanks de wijze waarop de ziekte van Parkinson hem de laatste jaren het reizen en bezoeken moeilijk maakte. Trouw, ook, vooral, omdat de zaak van de mimetische theorie hem, al helemaal vanaf het ontstaan van de kring, bijna 35 jaar geleden, tot in zijn laatste bezoeken, was toegedaan. André Lascaris geldt als een van de founding fathers van de Nederlandse participatie in het verder verspreiden van het denkgoed van René Girard. Hij is daar door de jaren heen steeds over blijven publiceren.  Hij is steeds blijven geloven dat, ook binnen een geloof dat groter kan zijn dan de wetenschap, het van belang blijft de juiste intellectuele afslagen te maken. In het denken van Girard zag hij zo'n juiste afslag.


Wij zullen het nu zonder André moeten doen, we zullen hem missen. Voor uitgebreidere informatie over wat hij voor de Girard Studiekring heeft betekend, zie de toespraak die Thérèse Onderdenwijngaard namens de Girard Studiekring op de begrafenis van André Lascaris heeft uitgesproken.


Andere in memoriae van André Lascaris die we hier willen noemen zijn: het bericht op de website van de Dominicanen, het bericht dat thans staat op het adres van André’s eigen webcolumn “Meer dan ik zelf”, en het artikel van de hand van Tommy Wieringa, dat afgelopen 21 juli in het Algemeen Dagblad is verschenen.

Zomercursus "Een andere kijk op Shakespeare"

In de inleiding van zijn boek ‘A Theatre of Envy’ (Nederlandse vertaling: Het schouwspel van de afgunst) schrijft René Girard dat zijn werk over Shakespeare (1992) onverbrekelijk verbonden is met alles wat hij ooit geschreven heeft. Het is een interpretatie van belangrijke werken van Shakespeare met behulp van de mimetische theorie, of liever gezegd, het is een interpretatie van deze werken van Shakespeare en een introductie tot de mimetische theorie ineen. En wel op zo’n manier dat het plezier ervan af spat.

Deze zomer verzorgen Els Launspach en Thérèse Onderdenwijngaard een zomercursus aan de Internationale School voor Wijsbegeerte (ISVW) in Leusden, waarin Shakespaere en de mimetische theorie van René Girard centraal staan.

Of je nu bekend bent met het werk van Shakespeare of onbekend, Shakespeare door de ogen van Girard is genieten van theater, is een reis langs eigen herinneringen en ervaringen (true love), en een blik op de wereld waarin we leven (crisis of degree). Vrolijkheid en tragiek, ernst en humor, fictie en werkelijkheid, schepping en schepper.. dit alles komt langs in de zomercursus.

Drie stukken staan centraal: Midzomernachtdroom, Julius Caesar en Hamlet. We ondergaan door te kijken, we staan stil door cruciale scènes te lezen, en we interpreteren dit alles door ervaringen hiermee te delen en te bespreken.

Data: 31 juli – 4 augustus 2017

Voor verdere informatie, klik hier